Warszawa Żeromskiego

Stefan Żeromski był związany z Warszawą od czasu swoich studiów w Warszawskiej Szkole Weterynaryjnej w latach 1886-1888. Potem, po powrocie z Raperswilu, w latach 1896-1903 pracował w Bibliotece Ordynacji Zamoyskich. W 1919 r. wrócił do stolicy i mieszkał pod różnymi adresami. Początkowo zamieszkał w podwarszawskim Konstancinie w willi „Świt”, następnie otrzymał od prezydenta Stanisława Wojciechowskiego apartament na Zamku Królewskim. Spędził w nim resztę życia i szczytowy moment swojej kariery. Tu został laureatem pierwszej państwowej nagrody literackiej przyznawanej przez ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego. W mieszkaniu Żeromskiego na Zamku bywała elita kulturalna II Rzeczpospolitej: Zenon Przesmycki, Władysław Reymont, Jan Lorentowicz, Juliusz Osterwa, Stefan Jaracz, Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński, Jan Lechoń, Adam Strug i inni. W grudniu 1924 roku pisarz wziął udział w założeniu polskiego oddziału Pen Clubu, którego został pierwszym prezesem. W rocznicę uchwalenia Konstytucji, w maju 1925 roku, otrzymał Żeromski Wielką Wstęgę Orderu Polonia Restituta. Zmarł w swoim pokoju na Zamku 20 listopada 1925 roku.
Stefan Żeromski jest pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym w Warszawie.

Mieszkanie Stefana Żeromskiego w Zamku Królewskim w Warszawie

Z inicjatywy prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego rodzina Żeromskich otrzymała mieszkanie w Zamku Królewskim w Warszawie. Pisarz spędził w nim ostatnie lata swojego życia. Tutaj, w ostatnich latach życia, odwiedziła go siostra, moja prababcia. Tu odwiedzała go jego siostrzenica Cecylia.
Po II Wojnie Światowej, po zburzeniu Zamku Królewskiego przez Niemców, jedyna ściana, która symbolicznie pozostała po Zamku Królewskim, to było okno mieszkania Stefana Żeromskiego. Wychowałem się i mieszkałem niedaleko, jako dziecko często bywałem na Placu Zamkowym. 
Mieszkanie ma dziś inny układ. Dawny salon i jadalnia zostały umieszczone na podeście. Wnętrza zostały częściowo odtworzone według wskazówek i wspomnień żony i córki Żeromskiego. W małym pokoju wśród nielicznych pamiątek po pisarzu znalazł swoje miejsce szesnastotomowy słownik jego tekstów – obrazujący i dokumentujący niezwykły językowy geniusz Stefana Żeromskiego.
Obecnie mieszkanie Stefana Żeromskiego stanowi ekspozycję stałą Zamku Królewskiego. Ponadto w dawnym salonie państwa Żeromskich odbywają się dziś odczyty, spotkania literackie i inscenizacje teatralne oraz zbierają się członkowie Stowarzyszenia im. Stefana Żeromskiego, którego celem jest upowszechnianie wiedzy o życiu i twórczości pisarza.
W 2018 r. z mieszkania Żeromskiego na Zamku, Prezydent RP Andrzej Duda z Małżonką odczytali fragment „Przedwiośnia”, które było lekturą Narodowego Czytania.

Rodzina Stefana Żeromskiego w Warszawie

Siostra pisarza Bolesława Endrych mieszkała w centrum Warszawy, w okolicy Teatru Wielkiego, w odległości kilkuset metrów od placu Zamkowego. Jej córka Cecylia Endrychówna odwiedzała Żeromskiego w Konstancinie i w jego mieszkaniu na Zamku Królewskim. Po II wojnie światowej Adam Ciszewski, syn Cecylii i wnuk Bolesławy, mieszkał z rodziną również w centrum Warszawy, w okolicy Nowego Światu. Autor tej strony, Krzysztof Piwowarczyk, prawnuk Bolesławy, wychował się przy Placu Bankowym. Członkowie tej części rodziny Stefana Żeromskiego są silnie związani z Warszawą i są ze sobą w stałym kontakcie z pokolenia na pokolenie, chociaż dotychczas nie eksponowali swojego rodowodu.

Źródła: Wikipedia, Zamek Królewski w Warszawie, Dom-Muzeum Stefana Żeromskiego, przekaz rodzinny.